Olsztyn (niem. Allenstein /i, dawniej hist. pol. Holstin, łac. Holsten, prus. Alnāsteini) – największe miasto i stolica województwa warmińsko-mazurskiego, powiat grodzki Olsztyn, stolica powiatu ziemskiego olsztyńskiego, archidiecezji warmińskiej, a od 1992 r. metropolii warmińskiej i luterańskiej diecezji mazurskiej. Główny ośrodek gospodarczy, edukacyjny i kulturowy, siedziba władz i najważniejszych instytucji regionu, a także ważny węzeł kolejowy i drogowy. Według danych GUS populacja Olsztyna wynosi 176 522 (stan na 30.06.2010).
Olsztyn leży w południowej części Warmii, historycznej krainy będącej w latach 1466-1772 częścią Rzeczypospolitej.
Olsztyn położony jest w środkowej części województwa warmińsko-mazurskiego nad rzeką Łyną, w granicach Pojezierza Olsztyńskiego, które wchodzi w skład makroregionu Pojezierza Mazurskiego i jest podprowincją Pojezierzy Wschodniobałtyckich. Od południowej strony miasto sąsiaduje z Puszczą Napiwodzko-Ramucką.
Miasto sąsiaduje z gminami: Dywity, Barczewo, Purda, Stawiguda, Gietrzwałd oraz Jonkowo. Jedynym powiatem, z którym graniczy Olsztyn jest powiat olsztyński (ziemski).
Olsztyn leży 87 km od granicy z Rosją, 131 km od Kaliningradu i 408 km od stolicy Litwy – Wilna.
Olsztyn podzielony jest na 23 osiedla – jednostki pomocnicze gminy. Stanowią one najniższy, pomocniczy, szczebel samorządu miejskiego. Do zakresu ich działania należą sprawy publiczne o zasięgu lokalnym.
W Olsztynie funkcjonuje również co najmniej kilkanaście mniejszych osiedli, nie posiadających rad osiedli. Nie stanowią one oficjalnego podziału administracyjnego, ale zostały wyodrębnione (np. ze względu na swoje położenie) i posiadają nazwy powszechnie używane przez mieszkańców. Jest to 17 osiedli bez rad osiedli: Jakubowo, Karolin, Kolonia Jaroty, Kortowo II, Łupstych, Mleczna, Niedźwiedź, Piękna Góra, Podlesie, Pozorty, Skarbówka Poszmanówka, Słoneczny Stok, Stare Kieźliny, Stare Miasto, Stare Zalbki, Stary Dwór i Track.
Aglomeracja Olsztyn
Problematyka obszaru i ludności kształtującej się aglomeracji olsztyńskiej jest podejmowana od połowy lat 80. XX wieku, kiedy to Olsztyn przekroczył 150 000 mieszkańców. W końcu lat 90. XX w. można wyodrębnić funkcjonalną aglomerację olsztyńską w strukturze osadniczej Polski składająca się z: Olsztyna, gminy Dywity oraz części gmin Barczewo, Purda, Stawiguda, Gietrzwałd i Jonkowo. Obszar ten zamieszkuje (osoby zameldowane) ok. 250 000 osób. Jest to aglomeracja rozwijająca się z dodatnim przyrostem naturalnym i dodatnim saldem migracji.
źródło: Olsztyn
