Ukształtowanie terenu
Miasto leży w paśmie moren czołowych ostatniego zlodowacenia. Najwyższy punkt Olsztyna umiejscowiony jest na wysokości 155 m n.p.m., natomiast najniższy na 88 m n.p.m.[14]

Klimat
Olsztyn leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego przejściowego. Jest to typowy klimat pojezierny. Uwarunkowany został głównie przez lokalne elementy środowiska (rzeźba terenu, lasy, jeziora). Klimat lokalny cechują średnie roczne opady, wynoszące ok. 600 mm. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi ok. +6,6 °C z maksimum w lipcu ok. +17,7 °C i minimum w styczniu ok. –3,5 °C. Przeciętnie w ciągu roku opady występują przez ok. 160 dni, liczba dni z przymrozkami wynosi 140, natomiast pokrywa śnieżna zalega średnio przez 83 dni[14]. W ciągu całego roku dominują wiatry południowo-zachodnie i zachodnie. Jesienią i zimą wzrasta udział wiatrów południowych, zaś wiosną i latem północno-zachodnich.

Stosunki wodne
Przez miasto Olsztyn przepływają 3 rzeki: Łyna, Wadąg i Kortówka. W granicach administracyjnych miasta obecnie leży 15 jezior, w tym 13 o powierzchni powyżej 1 ha.
Łącznie powierzchnia jezior w Olsztynie wynosi około 720 ha (8,15% powierzchni miasta). Ich rozmieszczenie jest nierównomierne na korzyść części zachodniej, gdzie jeziorność wynosi 40% (w części wschodniej 8%)[.
W przeszłości na obszarze miasta znajdowało się więcej jezior, które po przejęciu przez prywatnych inwestorów w drugiej połowie XIX wieku poddane zostały osuszeniu. W wyniku osuszenia z powierzchni Olsztyna zniknęły liczne stawy oraz jeziora: Motka, Małe Klebarskie, Płocidugi czy Pelnogi (Połnogi) oraz jezioro Fajferek, nad którym w 1845 roku Zarząd Miejski otworzył kąpielisko.

Przyroda
Olsztyńskie lasy zajmują ponad 1800 ha (21,2% powierzchni miasta). Ponad połowa to zwarty kompleks Lasu Miejskiego (1050 ha), pełniący przede wszystkim funkcje terenów rekreacyjno-wypoczynkowych oraz turystyczno-krajoznawczych.
Zieleń miejska zajmuje 560 ha (6,5% powierzchni miasta). Urządzona jest w postaci licznych parków (m.in. Park Kusocińskiego, Park Zamkowy), zieleńców, skwerów oraz trzech ponad stuletnich cmentarzy.

Na terenie Olsztyna znajdują się dwa rezerwaty przyrody roślinności torfowej:

• Mszar – powierzchnia: 4 ha, ustanowiony w 1953 roku
• Redykajny – powierzchnia: 10 ha, ustanowiony w 1949 roku

W przeszłości na terenie miasta znajdował się również rezerwat przyrody poryblinu jeziornego, ustanowiony w 1957, obejmujący swym zasięgiem obszar jez. Tyrsko (Gutkowskiego) – rezerwat przyrody Jezioro Gutkowskie. Został on jednak zlikwidowany, a przy brzegu jeziora wzniesiono hotel.

źródło: Olsztyn